Iedereen wil een comfortabele, gezonde en energieleverende werkomgeving hebben. Logisch, want daar brengen we overdag het grootste gedeelte van de tijd door. Hoe voorziet die omgeving in ons welzijn en optimaal functioneren?

Door Wytze Kuijper (*)

“Cities have the capability of providing something for everybody, only because, and only when, they are created by everybody” - Jane Jacobs, Amerikaans stadsactivist

“Werkomgevingen kunnen voorzien in ieders behoefte, alleen omdat en alleen wanneer die omgeving is gecreëerd door iedereen” – vrij vertaald door Wytze Kuijper

Kantoren als financieel product

We realiseren ons steeds meer dat een kantoorgebouw als financieel product niets te maken heeft met het realiseren van verantwoorde werkomgeving. Dit financiële denken wordt enigszins in een nieuw jasje gestoken met hippe concepten, die het Regus-model gelukkig doen vergeten: Seats2Meet, Ovvice, Tribes, Spaces, HNK… Maar welke toegevoegde waarden bieden deze formules in relatie tot stressreductie, vermoeidheid, burn-out en concentratieproblemen? Zijn die trendy concepten niet gewoon “the same shit, in a different wrapping” tegen een onwaarschijnlijk hoge huur/m²?

Ik ben een groot voorstander van transitie, transformatie en de goede intenties van mensen in wat ze doen. Aan de andere kant spreekt het stemmetje van de gedragspsycholoog in mij: we weten inmiddels dat we enorme kuddedieren zijn en gewoon genoegen nemen met wat ons wordt voorgeschoteld. Ook opmerkelijk is dat we graag vooraan staan als het gaat om het ondertekenen van akkoorden, voldoen aan aansprekende certificeringen over energie, klimaat en grondstoffen, welzijn en milieu!

Snappen we nu ook wat de gebruiker van een kantoor hieraan kan hebben? Waaraan draagt het economisch, ecologisch en sociaal bij en wat bereiken we als we alleen maar dingen blijven roepen en ondertekenen?

Moderne menshouderij

Waarom blijven we grootschalig kiezen voor incrementele aanpassingen? Wat weerhoudt ons werkelijk om echte stappen te zetten? Is het te veelomvattend, tegenstrijdig of moeten we te veel tegelijk? Een van de breder gedeelde en gedragen inzichten is dat huisvesting geen kostenpost maar een bedrijfsmiddel is! Is het kosten-denken de achilleshiel van huisvesting vanuit een vastgoedgedachte en aanpalend het vastomlijnde denken van beleggers, financiers en taxateurs? In geen enkel van deze domeinen wordt namelijk over mensen als gebruiker van gebouwen gesproken! De aangrenzende vraag is dan: hoort huisvesting, onder de vaak bezielende leiding van het facilitymanagement, nog wel onder de verantwoording van het financieel management?

‘Gezonde m³’ vermarkten of hierom vragen?

Onderzoeken en de miljarden euro's kosten gerelateerd aan stress, slechte (binnen)lucht, productiviteitsverlies door onjuiste KPI’s voor geluid, licht en temperatuur en dientengevolge veroorzaakt ziekteverzuim stapelen zich op. Is hier sprake van het niet-nemen van verantwoordelijk voor wat je creëert? De branchevereniging Veilig & Gezond Werken werkt al op basis van een Risico-Inventarisatie en Evaluatie (RI&E). Dit roept vragen op in termen van:

• voldoet een product aan gewenste normen?
• is het product veilig en gezond?
• is er een goede gebruiksaanwijzing?

Het feit dat we gewend zijn te sturen op wettelijk vastgestelde minimale eisen, is een fascinerend fenomeen! Het financieel en korte termijn denken is leidend en voor het investeren in toekomstige baten: voor het welzijn van gebruikers van een kantoorgebouw – je medewerkers, je klanten – zijn nog geen hokjes in de Excel-sheet vrijgemaakt! We vertonen gedrag tegen beter weten in of we accepteren een situatie op ons werk die we in ons eigen privéleven nooit goedkeuren. Ik zet in op het HRM in organisaties, die veelal deel uitmaken van de ‘boardroom dynamics’: om het gesprek aan te gaan, bewustzijn aan te jagen en het belang van welzijn, gezondheid, veiligheid en vitaliteit breed onder de aandacht te brengen in de eigen organisatie.

Nieuwe werkelijkheid dient zich aan

Ik voorzie dat de wetgeving binnen 7 jaar aanvullend voorschrijft dat er niet in gebouwen mag worden gewerkt zonder de garantie van aantoonbaar schone, gezonde, gifvrije m³. Stel je eens voor dat een ‘brandalarm’ afgaat met betrekking tot gezondheid en iedereen het pand moet verlaten! De eerste piketpalen worden al geslagen in de rechtszaak tegen de staat inzake buitenlucht. Gezondheid is als een maatschappelijke noodzaak al vastgelegd in artikel 22 van de Nederlandse grondwet. De overheid heeft tevens met de vernieuwde Arbowet van afgelopen juli de focus meer gericht op preventie.

Het wordt tijd dat preventie, bevordering en nazorg met betrekking tot gezondheid ook structureel deel uitmaken bij het huren van een kantoorlocatie of bij een aanbestedingsopgave voor huisvesting. De eerste ervaringen, met vernieuwende aanbestedingsprocessen, zijn al opgedaan voor de herhuisvesting van RHDHV en het Voedingscentrum met hoge ambities voor o.a. gezondheid, circulariteit en energieverbruik. Dit baanbrekende opdrachtgeverschap is te danken aan leiderschap en moed hebben om, voorbij de waan van de dag, de juiste vraag te stellen: Wat wil je met de werkomgeving bereiken? En niet blijven hangen in ‘wat wil ik hebben’ aan de hand van een bestek.

Wijsheid bij goed opdrachtgeverschap

Aanbestedingsprocessen op basis van een ambitiedocument met aanvullend de financiële kaders die ook betrekking hebben op de gebruikersperiode, bieden kansen voor aanbieders om maximaal te presteren, innoveren en te profileren door afstand te nemen van minimale eisen, tijdsdruk, optimaliseren en het gebruikelijke financiële denken. Stel je eens je persoonlijk qualified workplace voor: hoe een gebouw presteert in kWh/m³ en wat de indicatoren en opbrengsten zijn in welzijn en productiviteit/m³!

Als we toch in staat zijn om de grotere gemeenschappelijke opgave en verantwoordelijkheid voor ons welzijn samen te brengen en iedereen het wenkende perspectief van een aansprekende verantwoorde werkomgeving ziet en omarmt. Mijn ervaring is dat iedereen met dezelfde onzekerheden worstelt en belemmeringen ervaart in tijd, draagvlak, vaardigheden, betrokkenheid, experimenteerruimte, een doortastende planmatige aanpak en besluitvaardigheid. Het blijven opstellen van beleids- en strategische documenten als uitstelgedrag dienen we definitief om te zetten in morgen aan de slag gaan met de eigen huisvesting om ervaring om te doen en aanvullend als voorbeeldfunctie! Vooruitgang, begrip en opschaling begint namelijk alleen door het eerst zelf te DOEN en ervaren!

Grondhouding, gedrag en cultuur

De realisatie van gezonde werkomgevingen ligt in de eigen invloedssfeer. Het werkelijk aan durven kaarten en benoemen van de risico’s en kansen die van grote impact zijn op de gezondheids- en veiligheidsaspecten van je medewerkers en daarmee het primaire proces van je onderneming. De filosofie van de Nieuwe Norm (valuecase denken) groeit gestaag voor huisvestingopgaven en daarmee verder dan de wettelijke labels, EPG’s en MPG’s en gewenste certificeringen.

Alleen ondernemingen die vanuit een intrinsieke motivatie invulling willen geven aan hun bestaansrecht door aansprekend en verantwoord om te gaan met ecologische-, sociale- en economische aspecten, worden wendbaar en toekomstbestendig. Ik geniet iedere dag van organisaties die ik mag begeleiden, welke vanuit een gezamenlijk opgesteld ambitiedocument zaken durven los te laten en waar transformatief een andere grondhouding, gedrag en zelfregie ontstaat op de werkvloer en zelfs binnen ogenschijnlijk starre bedrijfsculturen.

We don’t do boring!

Je kan wachten tot het je overkomt of je kan anticiperen op wat je weet wat juist is en om je heen al ziet gebeuren. De recente oproep voor de realisatie van de gezondste werkcommunity van Europa – Pharos-gebouw in Hoofddorp – spreekt daarbij voor zich met al meer dan 80 geïnteresseerde marktpartijen die bij willen dragen aan deze hoge ambitie. Je kan er dus gewoon om vragen!

(*) Wytze Kuijper is transitie strateeg & programmamaker voor toekomstbestendige steden en ondernemerschap bij bureau ZOOOW! en aanjager bij Kantoor vol Energie - Energiesprong.

vrijdag 9 maart 2018permalink