Onlangs publiceerde uitgeverij Boom het door Jitske Kramer geschreven boek ‘Werk heeft het gebouw verlaten’ dat gaat over de manier van werken na Corona. Michel Pan – expert bij Smart WorkPlace – schreef een recensie.

Als je de eerste pagina openslaat van Werk heeft het gebouw verlaten knallen de aanbevelingen van Dolf Jansen, Typhoon en Ben Tiggelaar tegen je netvlies aan. Ook wordt trots vermeld dat je de nummer 1 van Managementboek.nl. in handen hebt. Joris Luyendijk vertelt de lezer vanaf de cover dat we eigenlijk álles van Jitske Kramer moeten lezen. Die begint vervolgens haar boek met een gedicht van eigen hand. Je verwachtingen als lezer zijn al snel tot Olympische hoogte gestegen.

Werk heeft het gebouw verlaten gaat over de impact van Corona op onze manier van werken. En hoe we daar volgens Kramer mee kunnen dealen. Ze duidt in een aantal hoofdstukken de nieuwe manieren van hybride werkvormen, thuis en op kantoor, fysiek en online en hoe moderne leiders daar mee om moeten gaan. Ze betoogt dat Corona op onze gebruikelijke patronen een desastreus effect heeft die we, met behulp van rituelen en routines, moeten herdefiniëren. Waarbij ze vervolgens richting probeert te geven om vanuit deze crisis te transformeren naar een andere leef-, denk-, werk- en leefwijze.

Theorie van Oberg

Daarvoor gebruikt Kramer als leidraad de theorie van Oberg. De verschillende positieve en negatieve ervaringsfases die we doorlopen dankzij Corona, heeft impact op onze relaties, zelfvertrouwen, prestaties en manieren van samenwerken en is daarom vergelijkbaar met een cultuurshock. Alles is sinds vorig jaar opeens anders en dat geeft existentiële onzekerheid. Dat is een mooi inzicht van Kramer, een cultureel antropoloog die zichzelf corporate antropoloog noemt. Ook dat is leuk gevonden. Maar het zegt wel wat. Als je haar website bezoekt wordt duidelijk dat we hier met een duizendpoot te maken hebben. Met een voortdenderende BV Jitske. Een indrukwekkende reeks van films, TV- en Ted-X optredens, diverse boeken en artikelen staan op haar palmares. Daarbij is ze een succesvol keynote speaker én coach mét een bedrijf; je vraagt je af waar ze de tijd vandaan haalt.

Die tijd kreeg ze voor dit boek in meer dan voldoende mate omdat Corona ervoor zorgde dat een deel van haar activiteiten wegvielen. Van de ruimte in haar agenda heeft Kramer helaas geen gebruik gemaakt. In tien (!) dagen is dit managementboek geschreven. Als zelf opgelegde ‘challenge’ en omdat ze veel onzekere mensen in haar omgeving wilde helpen met haar inzichten. Dat valt te prijzen, maar daarmee is het nog geen goed boek geworden. Ik denk dat die tijdsdruk vooral een commercieel motief had. Snel publiceren, want voor je het weet is het weer klaar met Corona. Daar is overigens niks mis mee, helemaal niet als een deel van je inkomsten wegvallen.

Maar je verwacht van iemand met Kramers statuur meer. Je hoopt juist op een scherpe analyse vanuit haar vakgebied, omdat Corona zo’n uitzonderlijk fenomeen is. Die tijdsdruk heeft echter een slordig boek opgeleverd waarin Kramer haar eigen boeken schaamteloos vaak aanprijst. Het notenapparaat bevat niet voor niets 50 procent verwijzingen naar eigen werk. En dat is een gemiste kans, want onder de oppervlakte schuilt veel moois. Eigenlijk heb je met dit boek een samenvatting van haar eerdere werk in handen. Met de uitstekende analyses die al te lezen waren in Building Tribes of Jam Cultures – Kramer gebruikt haar inzichten uit een veelheid van culturen om het moderne bedrijfsleven te doorgronden – wordt echter te weinig gedaan.

Managementboeken

Managementboeken zíjn ook bijzondere verschijnselen. Deze boeken lees je niet als een roman. Je huppelt er bij tijd en wijle eens doorheen. Dat heeft te maken met de toepasbaarheid van de inhoud. Omdat succesvol samenwerken op basis van duidelijke communicatie en goed leiderschap zo’n beetje de essentie van modern management is, wordt vaak gebruikgemaakt van psychologisch, sociologisch of antropologisch onderzoek. De koper van een managementboek heeft in principe geen trek in ingewikkelde theorieën. Daarom vatten de auteurs wetenschappelijke inzichten samen zodat die op kantoor praktisch kunnen worden gebruikt. Dan heb je er als manager immers iets aan. Dat leidt in de beste gevallen tot een aha-erlebnis omdat je opeens iets echt snapt. En in de slechtste gevallen tot eindeloze lijstjes met tips and tricks die je eerder een moeras van vaagheid inzuigen dan je erdoor te leiden.

Werk heeft het gebouw verlaten laveert hiertussen. Ik had soms de neiging het boek tegen de muur aan te smijten vanwege de potpourri van invalshoeken en de soms ergerniswekkende ‘snackable’ content. Kramer is van alle markten thuis en dat maakt het er niet overzichtelijker op. Ze gebruikt even makkelijk Cicero als Wim Hof, de Iceman. Ik raak dan wat in de war. Cicero, daar zijn de geleerden het wel over eens, behoort tot de scherpste denkers aller tijden. Wim Hof is, op zijn zachtst gezegd, nogal omstreden en zakt wetenschappelijk gezien niet alleen fysiek door het ijs. Uit de diepe vijvers van de filosofie, religie, psychologie en haar eigen vakgebied, de antropologie worden verder de dikste vissen gehengeld.  Maar daar serveert Kramer slechts ieniemienie stukjes van.

Ze hanteert verder een breed pallet aan communicatiestijlen. Naast de al eerder genoemde gedichten kan je via een QR code YouTube filmpjes bekijken. Daarin verduidelijkt ze in een paar minuten kraakhelder een onderwerp. Waarom dan vervolgens het boek nog eens diverse pagina’s gebruikt om die uitleg te herhalen is mij een raadsel. Kramer kan uitstekend analyseren en samenvatten en maakt gebruik van zowel een beschouwende als zeer persoonlijke schrijfstijl. Op momenten worden zelfs de eigen zielenroerselen niet geschuwd. Daar moet je van houden. In mijn ogen geeft het dit boek een charmante meerwaarde, omdat het ook sterk gaat over de onzekerheid en emoties die ons ten deel zijn gevallen sinds maart 2020.

Nonchalant

Maar dan is er vooral die té nonchalante manier van schrijven vanwege de tijdsdruk. “Twijfel is een eerbetoon aan de waarheid” is geen citaat van Confucius maar van Ernest Renan.  Als je ‘LeKgotla’ wil begrijpen, een tribale vergader- en gespreksvorm uit Zuidelijk Afrika, moet je volgens Kramer haar eigen boek Building Tribes maar lezen. Maar dat is nou juist een begrip waar de gemiddelde lezer op zo’n moment echt meer van wil weten. En zo zijn er meer van dat soort ‘laat maar waaien uitspraken’. Over de verschillende communicatieplatforms die we in deze digitale thuiswerktijden kunnen gebruiken schrijft ze, “zoek het zelf maar op”. Serieus? Ik betaal toch niet 20 euro om zelf dingen te gaan Googelen. Dat lijkt mij bij uitstek de taak van een schrijver van managementboeken.

Er zijn ook sterke stukken waaruit blijkt dat Kramer een uitzonderlijk talent heeft. Hoofdstuk 7 heeft een filosofisch karakter. Het gaat over de kracht van twijfelen en de stilte. Dat we niet te snel met een oordeel of mening moeten komen in dit soort tijden. Dat twijfel leidt tot reflectie en daarmee betere inzichten geeft die onze leiders in deze crisistijd hard nodig hebben. En tot verrassende vergadervormen, die bestaan uit stilte en niet uit oeverloos gepraat. Of als Kramer de leiderswissel van de Cherokee uit Noord-Amerika aanhaalt. In oorlogs- of crisistijden heb je nu eenmaal andere leiders nodig dan in vredestijd. Dat inzicht had Mark Rutte goed kunnen gebruiken.  

Meer uren werk, een strakkere redactie en minder invalshoeken had van Werk heeft het gebouw verlaten een beter boek gemaakt. Niet de impressionistische schets die het nu is. Op pagina 146 schrijft Kramer dat “sommige dingen snel moeten, maar heus niet alles”. Met dat inzicht had Kramer wat moeten doen toen ze begon aan dit boek. Ik heb er nog één: “In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister.”

Google dát maar even.

Michel Pan is expert bij Smart WorkPlace, manager Business Strategy bij Smart WorkPlace partner D&B The Facility Group, freelance publicist en oprichter/eigenaar van HIQ, een onafhankelijk adviesbureau voor REFM vraagstukken.

Lees hier de recensie in de achtste editie van Smart WorkPlace magazine. Wilt u het magazine in print bestellen, click dan hier.

dinsdag 18 mei 2021permalink