Concrete voorbeelden van circulaire gebouwen om hen heen zijn nog op één hand te tellen, aldus Sebastiaan van der Haar en Quirine Henry van Smart WorkPlace partner RHDHV. Daarom schreven ze onderstaande blog.

Begin december 2020 publiceerden we op onze website en social media kanalen dat wij ons als Royal HaskoningDHV hebben aangesloten bij het Paris Proof initiatief van het Dutch Green Building Council.  Daarmee beloven we dat al onze 75 kantoren wereldwijd in 2035 enkel gebruik zullen maken van energie uit duurzame bronnen. Persoonlijk worden wij, Quirine Henry (adviseur circulariteit in de gebouwde omgeving) en Sebastiaan van der Haar (senior adviseur energietransitie & circulariteit) daar heel blij van. Natuurlijk vinden wij het te gek dat we niet alleen de gebouwen van klanten verduurzamen, maar ook zelf het goede voorbeeld geven. Zo werk ik (Sebastiaan) in onze nieuwste vestiging in Groningen, en ben ik (Quirine) het liefst in ons een-na-nieuwste kantoor in Amsterdam te vinden. Als we klanten op onze kantoren uitnodigen, kunnen we nu laten zien dat we de daad al bij het woord hebben gevoegd én dat we dat ook blijven doen in de toekomst. Toch zijn de concrete voorbeelden van circulaire gebouwen om ons heen nog op één hand te tellen. We hopen je te inspireren met deze blog, waarin we onze vijf belangrijkste lessen met je delen. 

Bij mij (Sebastiaan) ontstond mijn enthousiasme voor circulariteit in 2007, bij het zien van VPRO Tegenlicht uitzending Afval = Voedsel, waar architect William McDonough en chemicus Michael Braungart hun Cradle-to-Cradle™ ontwerpfilosofie toelichtten als oplossing voor probleem van grondstof schaarste. Ik (Quirine) ben van een latere generatie en werd juist geïnspireerd door Thomas Rau, in de VPRO Tegenlicht uitzending Einde van Bezit in 2015. Vooral het voorbeeld van licht als een ‘service’ en het maximaal benutten van de oneindig brandende gloeilamp blijft nog steeds relevant en tot de verbeelding spreken. 

Circulaire gebouwen zijn schaars

Toch is het aantal circulaire gebouwen om ons heen nog op één hand te tellen. Hoe komt dat? Wij denken dat dat te wijten is aan de grote uitdaging die de markt ervaart, bij het vertalen van de Circulaire Economie en Cradle-to-Cradle™ concepten naar concrete oplossingen. We moeten met elkaar voorkomen dat het theoretisch ideaalbeelden blijven, die geen voeten aan de grond krijgen. Soms merk je dat de scherpte in de definitie al verloren gaat, waarmee implementatie van circulariteit bijna een academisch exercitie lijkt te worden. 

Terwijl de ervaring met onze eigen kantoren juist hebben uitgewezen dat het niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. We moeten er niet teveel over praten, maar het vooral gewoon gaan doen! Zo hebben de ontwerpprocessen voor onze eigen kantoren bewezen dat ‘door gewoon te doen’, we leerden dat er op dit moment al veel meer mogelijk is in de markt dan we van tevoren dachten. Door ons gezond verstand te gebruiken, met de basisuitgangspunten van de Circulaire Economie (sluiten van kringlopen) in ons achterhoofd, konden we de circulariteitspotentie van nu, al maximaal benutten. Dit lichten we graag toe met de lessons-learned.

1 Integrale aanpak circulaire economie

Circulariteit heeft in de ontwerpen van beide kantoren voornamelijk betrekking gekregen op grondstoffen en materialen. In het ontwerpproces bekeken we, als adviseurs samen met het ontwerpteam, bij elke overweging of een circulair alternatief mogelijk was. We stelden onszelf vragen als: Kunnen we ook zonder dit materiaal? Kan het materiaal nu of in de toekomst worden hergebruikt? Kan het materiaal tijdens gebruik worden geüpgraded? Natuurlijk is het uitzonderlijke tijdens het ontwerpproces van onze eigen kantoren geweest dat de professionele eindgebruikers al vanaf het begin van het proces aan de ontwerptafel zaten. Voor de nieuwe kantoren werden eigen teams van disciplines van Royal HaskoningDHV samengesteld; een selectie van projectmanagers, architecten, bouwfysici, constructeurs en installatietechnische adviseurs leverden advies aan zowel de projectontwikkelaar als de uitvoerende partij. Deze samenstelling van disciplines en integrale ontwerpaanpak maakte het mogelijk om het theoretische concept van de Circulaire Economie daadwerkelijk te kunnen vertalen naar praktische oplossingen voor het gebouw. Wat daarbij hielp, was dat de ambitie niet dichtgetimmerd was: maximale inzet op circulariteit was het doel, wat ‘maximaal’ dan precies inhield, was bewust niet specifiek gemaakt.  

Tot welke praktische oplossingen heeft de ambitie geleid? 

2 Realiseer circulariteit nu

Ten eerste is gestreefd naar de maximale inzet van bestaande materialen, die al op de locatie aanwezig zijn of lokaal uit de omgeving geoogst kunnen worden. Zie als voorbeeld de tweedehands verlichtingsarmaturen en koelmachine van kantoor Amsterdam, die we hebben geoogst uit een bestaand kantoorpand dat gesloopt zou worden. Een ander illustratief voorbeeld is het feit dat we de eerste maanden na ingebruikname van het pand nog buitenom van het parkeerdak naar de begane grond moesten lopen, omdat een wenteltrap, uit het nog te slopen pand, nog niet beschikbaar was. Ja, natuurlijk was dat soms een beetje behelpen, maar een prachtig voorbeeld. Een voorbeeld uit Groningen zijn de hardhouten kozijnen uit de oude vakschool, die we opnieuw konden inzetten voor de binnenwanden in ons pand en zelfs de fietsenstalling, die van de oude vestiging meeverhuisd is naar de nieuwe vestiging. 

3 Circulariteit in de toekomst: wat neem je mee?

Ten tweede zijn de kantoren ontworpen voor flexibiliteit en toekomstig hergebruik, alle nieuw toegevoegde materialen kunnen hergebruikt, gerecycled of ge-upcycled worden wanneer de functionele levensduur is bereikt. In kantoor Amsterdam hebben we de houten vergaderruimtes en akoestische schermen opzichzelfstaand en demontabel ontworpen, zodat we die na onze huurperiode weer kunnen meenemen naar een volgende kantoorlocatie. Deze elementen worden ook gewaardeerd door onze collega’s, omdat die de circulariteit ambitie zichtbaar maken, wat bijdraagt aan een stukje bewustwording van iedereen die van de houten vergaderruimtes gebruik maakt.

4 Maak slim en multifunctioneel gebruik van de ruimte

‘Last but not least zien wij ‘slim en multifunctioneel ruimtegebruik’ als belangrijk onderdeel van de Circulaire Economie in de gebouwde omgeving. Een belangrijk onderdeel dat nog wel eens over het hoofd wordt gezien. Wij willen kritisch blijven op onze eigen ruimtebehoefte en –gebruik. Daarom hechten we belang aan het realiseren van kantoorruimtes, die zoveel mogelijk kunnen worden aangepast aan de behoeften van de eindgebruiker, meervoudig in gebruik zijn en gedeeld worden met bijvoorbeeld startups of studenten. Efficiënt en flexibel ruimtegebruik hangt indirect samen met de uitdagingen van de Circulaire Economie: minder bouwen heeft immers het meest effect op materiaalbesparing om grondstoffenschaarste tegen te gaan. 

5 Meet je behaalde prestatie

Wat leuk is om te delen, is dat we met het gebruiken van ons gezond verstand uiteindelijk ook écht de goede dingen hebben gedaan. Dat bleek toen we “de bereikte circulariteit” van ons kantoor in Amsterdam toetsten aan de gestelde ambities. De circulariteitsambitie is meetbaar gemaakt aan de hand van de MPG (Milieu Prestatie Gebouwen; milieukostenberekening voor gebouwen) en de MCI (Material Circularity Index). De MCI is een rekentool, waarmee specifiek de circulariteit van alle bouwmaterialen bij elkaar inzichtelijk gemaakt wordt. We bereikten met ons kantoor Amsterdam een score van 86% van de 100% op de MCI meetlat. Een mooi resultaat, om trots op te zijn! 

Wij zijn trots op onze kantoren in Amsterdam, Groningen (en straks ook Delft), die laten zien dat wij de theorie van de Circulaire Economie kunnen doorgronden én kunnen vertalen naar praktische oplossingen, die “meteen” toepasbaar zijn. Onze boodschap: maak circulariteit niet ingewikkelder dan het is, en begin, het liefst vandaag nog…! 

maandag 1 maart 2021permalink